„Krzycz, Siostro, Krzycz” w CSW Kronika

Dzisiejszy wernisaż wystawy był rozpoczęciem nowego projektu Centrum Sztuki Współczesnej Kronika „Krzycz, Siostro, krzycz". Projektu, którego motywem przewodnim są wykluczenia z jakimi zmagały się kobiety w czasach narodowego socjalizmu i II wojny światowej oraz z czym mierzą się współcześnie. W rozpoczęciu projektu udział wziął Zastępca Prezydenta Adam Fras oraz Przewodniczący Rady Miejskiej Michał Staniszewski.

„Krzycz, Siostro, Krzycz” w CSW Kronika (1)

20

„Krzycz, Siostro, Krzycz” w CSW Kronika

Wystawa potrwa do 31 maja 2024, a towarzyszyć jej będzie szereg aktywności. Bogaty program projektu skierowany jest do dzieci, młodzieży oraz dorosłych. Wsród uczestników przeszkoleni zostaną liderzy antydyskryminacyjni, których misją będzie przeniesienie działań na teren swoich szkół i społeczności.

Tytuł projektu zaczerpnięty został z utworu nagranego w 1942 roku przez Siostrę Rosettę Tharpe. Amerykańska piosenkarka była wykluczona ze społeczeństwa na wielu poziomach. Śpiewane przez nią potężnym głosem: „Shout, Sister, Shout!” to coś więcej, niż tylko piosenka. To hymn, który wzywa do działania i stanowi pochwałę otwartego wypowiadania się, nieskrępowanego wyrażania siebie i odważnego przełamywania społecznych barier. Tharpe zachęca do używania kobiecego głosu jako narzędzia zmiany.

W projekcie „Krzycz, Siostro, krzycz!” CSW Kronika podejmuje to wezwanie. Jego głównym elementem jest wystawa sztuki współczesnej potraktowana jako narzędzie edukacyjne, gdzie zestawione zostają doświadczenia kobiet związane z krzywdą dyskryminacji i wykluczenia o różnym podłożu. Wraz z zaproszonymi artystami i artystkami CSW Kronika skupia się na przedstawicielkach lokalnej społeczności, przypominając życiorysy tych, które odeszły i zapraszając do współpracy te, które są wokół nas.

Punktem wyjścia dla projektu są losy matki i córki, Kathe Cohn i Friederike Marianne Guttman, ostatnich przedwojennych właścicielek reprezentacyjnej kamienicy, gdzie obecnie mieści się CSW Kronika. Kobiety zostały pozbawione prawa do kamienicy na mocy ustaw norymberskich. Na wystawie symbolicznie zwrócimy im dom, odtwarzając fragmenty mieszkalnego wnętrza.

CSW Kronika inspiruje się również historią urodzonej w 1878 roku w Bytomiu pisarki, pedagożki i emancypantki Else Croner. Zagrożona deportacją do obozu koncentracyjnego, w 1942 roku targnęła się na swoje życie i zmarła w żydowskim szpitalu w Berlinie. Zaproszona do udziału w wystawie Małgorzata Szandała, absolwentka i wykładowczyni katowickiej Akademii Sztuk Pięknych, symbolicznie powtórzy jej podróż z Bytomia do - wciąż istniejącego - berlińskiego szpitala.

Maciej Cholewa (również absolwent katowickiej ASP) zaprezentuje z kolei projekt inspirowany losami bytomianki, która w latach 30. XX wieku sprzeciwiła się narzuconemu obowiązkowi unieważnienia małżeństwa z Żydem. Małżonkowie musieli uciekać do polskiego Radzionkowa, walcząc o przetrwanie na ówczesnej „zielonej granicy”.

Każde z pomieszczeń CSW Kronika, zaaranżowane przez inną osobę artystyczną, pracującą w kontekście miejsca i danego zagadnienia, tworzy instalację site specific. Wystawa obejmuje m.in.: poświęcony istocie, znaczeniu i fizjologii krzyku tryptyk Anny Piotrowskiej i Ewy Noras z Bytomskiego Teatru Tańca i Ruchu Rozbark, prace Lidii Mirković - artystki poruszającej problemy społeczności romskiej w Europie oraz mieszkającej w Bytomiu rzeźbiarki i scenografki Doroty Hadrian.

Ta ostatnia swoją bohaterką uczyniła wojenną imigrantkę z Ukrainy, która w Polsce zasiliła szeregi „niewidzialnych kobiet”, wykonujących prace poniżej swoich kompetencji. Barbara Gryka do współpracy przy projekcie choreograficznym zaprosiła podopieczne Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego w Radzionkowie, a Marta Romankiv, multidyscyplinarna artystka pochodząca z Ukrainy, wspólnie ze studentką medycyny Pragati Sethi opowie o problemach, z jakim mierzą się zagraniczni studenci, którzy z Ukrainy musieli uciekać do Polski.

Poprzez odniesienie teraźniejszości do wydarzeń z przeszłości w projekcie „Krzycz, Siostro, krzycz!” artyści zadają trudne pytania o indywidualną i zbiorową odpowiedzialność oraz znaczenie aktywnej postawy obywatelskiej. Wskazują także schematy działań, które mogą stwarzać niebezpieczeństwo dla grup wykluczanych, zwracamy uwagę na to, jak przekładają się na kondycję całego społeczeństwa i dociekamy w jaki sposób czynniki historyczne, społeczne, religijne, polityczne czy ekonomiczne mogą zniszczyć i zdezintegrować wartości demokratyczne i prawa człowieka.

Projekt „Krzycz, Siostro, krzycz!” dofinansowano ze środków Fundacji Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość (Stiftung Erinnerung, Verantwortung und Zukunft) w ramach programu „Historia lokalna”.