„Krzycz, Siostro, krzycz!”. O czym krzyczą i o czym milczą kobiety na wystawie w CSW Kronika

Z jakimi wykluczeniami zmagały się kobiety w czasach narodowego socjalizmu i II wojny światowej, a z czym mierzą się współcześnie? Pytania o to są motywem przewodnim projektu Centrum Sztuki Współczesnej Kronika „Krzycz, Siostro, krzycz!”. Zapraszamy na wernisaż wystawy w najbliższą sobotę 3 lutego do CSW Kronika o godz. 19:00.

Tytuł projektu zaczerpnięty został z utworu nagranego w 1942 roku przez Siostrę Rosettę Tharpe. Amerykańska piosenkarka była wykluczona ze społeczeństwa na wielu poziomach. Śpiewane przez nią potężnym głosem: „Shout, Sister, Shout!” to coś więcej, niż tylko piosenka. To hymn, który wzywa do działania i stanowi pochwałę otwartego wypowiadania się, nieskrępowanego wyrażania siebie i odważnego przełamywania społecznych barier. Tharpe zachęca do używania kobiecego głosu jako narzędzia zmiany.

W projekcie „Krzycz, Siostro, krzycz!” CSW Kronika podejmuje to wezwanie. Jego głównym elementem jest wystawa sztuki współczesnej potraktowana jako narzędzie edukacyjne, gdzie zestawione zostają doświadczenia kobiet związane z krzywdą dyskryminacji i wykluczenia o różnym podłożu. Wraz z zaproszonymi artystami i artystkami CSW Kronika skupia się na przedstawicielkach lokalnej społeczności, przypominając życiorysy tych, które odeszły i zapraszając do współpracy te, które są wokół nas.

Punktem wyjścia dla projektu są losy matki i córki, Kathe Cohn i Friederike Marianne Guttman, ostatnich przedwojennych właścicielek reprezentacyjnej kamienicy, gdzie obecnie mieści się CSW Kronika. Kobiety zostały pozbawione prawa do kamienicy na mocy ustaw norymberskich. Na wystawie symbolicznie zwrócimy im dom, odtwarzając fragmenty mieszkalnego wnętrza.

CSW Kronika inspiruje się również historią urodzonej w 1878 roku w Bytomiu pisarki, pedagożki i emancypantki Else Croner. Zagrożona deportacją do obozu koncentracyjnego, w 1942 roku targnęła się na swoje życie i zmarła w żydowskim szpitalu w Berlinie. Zaproszona do udziału w wystawie Małgorzata Szandała, absolwentka i wykładowczyni katowickiej Akademii Sztuk Pięknych, symbolicznie powtórzy jej podróż z Bytomia do - wciąż istniejącego - berlińskiego szpitala.

Maciej Cholewa (również absolwent katowickiej ASP) zaprezentuje z kolei projekt inspirowany losami bytomianki, która w latach 30. XX wieku sprzeciwiła się narzuconemu obowiązkowi unieważnienia małżeństwa z Żydem. Małżonkowie musieli uciekać do polskiego Radzionkowa, walcząc o przetrwanie na ówczesnej „zielonej granicy”.

Każde z pomieszczeń CSW Kronika, zaaranżowane przez inną osobę artystyczną, pracującą w kontekście miejsca i danego zagadnienia, stanowić będzie instalację site specific. Na wystawie pojawią się m.in.: poświęcony istocie, znaczeniu i fizjologii krzyku tryptyk Anny Piotrowskiej i Ewy Noras z Bytomskiego Teatru Tańca i Ruchu Rozbark, prace Lidii Mirković - artystki poruszającej problemy społeczności romskiej w Europie oraz mieszkającej w Bytomiu rzeźbiarki i scenografki Doroty Hadrian.

Ta ostatnia swoją bohaterką uczyniła wojenną imigrantkę z Ukrainy, która w Polsce zasiliła szeregi „niewidzialnych kobiet”, wykonujących prace poniżej swoich kompetencji. Barbara Gryka do współpracy przy projekcie choreograficznym zaprosiła podopieczne Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego w Radzionkowie, a Marta Romankiv, multidyscyplinarna artystka pochodząca z Ukrainy, wspólnie ze studentką medycyny Pragati Sethi opowie o problemach, z jakim mierzą się zagraniczni studenci, którzy z Ukrainy musieli uciekać do Polski.

Poprzez odniesienie teraźniejszości do wydarzeń z przeszłości w projekcie „Krzycz, Siostro, krzycz!” artyści zadają trudne pytania o indywidualną i zbiorową odpowiedzialność oraz znaczenie aktywnej postawy obywatelskiej. Wskazują także schematy działań, które mogą stwarzać niebezpieczeństwo dla grup wykluczanych, zwracamy uwagę na to, jak przekładają się na kondycję całego społeczeństwa i dociekamy w jaki sposób czynniki historyczne, społeczne, religijne, polityczne czy ekonomiczne mogą zniszczyć i zdezintegrować wartości demokratyczne i prawa człowieka.

Wystawie, która potrwa od 3 lutego aż do 31 maja 2024 roku towarzyszy w ramach projektu „Krzycz, Siostro, krzycz!” szereg aktywności, m.in. bogaty program warsztatów adresowanych do dzieci, młodzieży i osób dorosłych. Wśród uczestników zostaną przeszkoleni liderzy antydyskryminacyjni, których zachęcimy do przenoszenia działalności na teren swoich szkół i społeczności.

Projekt „Krzycz, Siostro, krzycz!” dofinansowano ze środków Fundacji Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość (Stiftung Erinnerung, Verantwortung und Zukunft) w ramach programu „Historia lokalna”.