Co kryje się pod tynkiem na elewacji kościoła pw. św. Wojciecha?

Rozpoczął się kolejny etap renowacji kościoła pw. św. Wojciecha w Bytomiu przy pl. Klasztornym. Wykonawca inwestycji – firma Des Henryk Dowgier i Anna Dowgier Sp. k. z Krakowa przystąpił do skuwania tynku na elewacji kościoła od strony wewnętrznego parkingu. Już pierwsze prace przyniosły niespodziewane odkrycie.

Co kryje się pod tynkiem na elewacji kościoła pw. św. Wojciecha? - fot. Tomasz Sanecki

Podczas robót budowlanych odsłonięte zostały m.in.: ostrołukowy otwór przejściowy najprawdopodobniej furty oraz widoczne na ścianie negatywy otworów maculcowych, czyli gniazd po belkach rusztowaniowych, które zostały przed pierwszym położeniem tynku zaślepione cegłami. Ponadto spod usuniętego tynku ukazały się ślady po przebudowach i naprawach muru południowego nawy głównej świątyni. W pasie otworów widoczny jest bowiem odmienny porządek układania kamieni w murze, sugerujący w tym miejscu wiązanie z górnym elementem krużganka wirydarza.

- Roboty budowlane związane ze skuwaniem tynku ujawniły kolejne tajemnice, jakie skrywa kościół pw. św. Wojciecha. Prace te niewątpliwie pozwolą nam również zobaczyć, jakie na przestrzeni kilku stuleci zachodziły zmiany w strukturze architektonicznej kościoła związane z jego przebudową – mówi Jarosław Święcicki, archeolog zespołu badawczego z Oddziału Górnośląskiego Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich oraz Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, który pełni nadzór archeologiczny nad prowadzonymi w kościele pracami. - Bardzo ważne będą również prace związane ze skuciem tynku na elewacji kościoła od strony ul. Józefczaka. Podejrzewamy, że mogą się tam znajdować pozostałości obrysów gotyckich okien – dodaje Jarosław Święcicki.

Jakie tajemnice kryje kościół św. Wojciecha?

Podczas robót budowlanych odsłonięte zostały już mury świątyni prawdopodobnie z XIV wieku i ślady przebudów datowanych od XV wieku do współczesności, w tym zamurowane kamienne elementy portalu po obydwu stronach kruchty północnej, zaś na ścianie zewnętrznej starej zakrystii odsłonięto zamurowane wejście, które prawdopodobnie służyło w XIX wieku jako remiza strażacka. Kolejne prace budowlane ujawniły ostrołukowy otwór przejścia/furty, która mogła służyć jeszcze na początku XVII wieku, albo do czasów przebudowy w XVIII wieku, a więc w czasie, gdy funkcjonował tutaj jeszcze klasztor.

Co kryje się pod tynkiem na elewacji kościoła pw. św. Wojciecha?

12

Co kryje się pod tynkiem na elewacji kościoła pw. św. Wojciecha?

Ostrołukowy otwór przejściowy, najprawdopodobniej furty był zasypany gruzem oraz zaklinowany zaprawą i opaską zewnętrzną ze zbrojonego betonu, mającą na celu spięcie budynku kościoła i jego zabezpieczenie przed dalszymi skutkami szkód górniczych. Prace te wykonano na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku, jednak sama furta może pochodzić nawet z czasów funkcjonowania klasztoru. O tym, z którego wieku pochodzi furta i wewnętrzna jej konstrukcja będzie można stwierdzić dopiero po analizie próbek tynków oraz zapraw.

Jak podkreślają bytomscy archeolodzy widoczny po odkryciu wejścia do furty kanał wznosi się ku górze, co może sugerować z jednej strony, że istniało tam wcześniej przejście do nawy lub wejście m.in. na chór lub lożę, albo mimo podwyższenia sklepienia, schodzono nim do krypty. Dodatkowo odkryto w szczytowej części arkady po zewnętrznej i wewnętrznej stronie muru pozostałości monideł malowanych na wapiennej powierzchni. Ślady po malaturze zauważono również na fragmentach sklepienia przejścia będącego za odkrytą furtą, wewnątrz muru kościelnego. Przejście to powstało, gdy istniały krużganki wirydarza, osłaniające malowidła zewnętrzne przed zmiennymi warunkami atmosferycznymi.

O tym czy kościół pw. św. Wojciecha kryje jeszcze jakieś tajemnice dowiemy się już wkrótce. Prace związane ze skuwaniem tynku postępują z każdym dniem, a wykonawca rozpoczął również roboty budowlane związane z odsłonięciem murów zewnętrznych od strony ul. Józefczaka.

Jaki jest zakres prac w kościele pw. św. Wojciecha?

Renowacja kościoła św. Wojciecha przy pl. Klasztornym obejmuje: remont elewacji kościoła i przybudówek – kaplicy i zakrystii, odnowienie pokrycia dachowego nad wejściem do kościoła i obróbek blacharskich. Podczas remontu wykonana zostanie konserwacja i naprawa okien oraz drzwi – w tym drzwi zewnętrznych kościoła, a także konserwacja i remont części wnętrza kościoła.

Zamontowane zostaną nowe instalacje: odgromowa i przeciwpożarowa. Wewnątrz czyszczeniu, naprawie i impregnacji poddane zostaną również: posadzki kamienne w kościele, kaplicy i zakrystiach. Podczas zaplanowanych robót zamontowany zostanie także monitoring wizyjny i system przeciwwłamaniowy. Przeprowadzona zostanie konserwacja podłóg drewnianych m.in. na chórze, poddaszu i wieży oraz remont posadzki w pomieszczeniach ministrantów, obecnej i dawnej zakrystii.

Wykonawcą wszystkich prac w kościele pw. św. Wojciecha jest wyłoniona przez inwestora - Zakon Braci Mniejszych-Dom Zakonny w Bytomiu firma Des Henryk Dowgier i Anna Dowgier Sp. k. z Krakowa, która w naszym mieście prowadziła rewitalizację Pałacu Tiele-Wincklerów w Miechowicach oraz Młodzieżowego Domu Kultury nr 1 w Bytomiu, a także kościóła pw. Świętej Rodziny i Domu św. Józefa przy parafii pw. Świętej Rodziny w Bytomiu–Bobrku.

Wszystkie prace pod nadzorem Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków

Renowacja zabytkowego kościoła św. Wojciecha realizowana jest pod nadzorem Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach, zaś nadzór archeologiczny pełnią pracownicy Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu.

Jeden z najstarszych kościołów w Bytomiu

Kościół pw. św. Wojciecha pochodzi prawdopodobnie z połowy XV wieku. Gotycką świątynię gruntownie przebudowano w latach 1783-1786. Wówczas dzięki grafowi Łazarzowi Erdmannowi z bytomskiej linii Henckel znacznie powiększono kościół poprzez dobudowanie nawy i kruchty z wieżą, zmieniając wygląd średniowiecznej świątyni.

Kościół pozostawiono jako gotyckie prezbiterium, ozdabiając je renesansowymi kapitelami, a nową nawę ze sklepieniami żaglowymi utrzymano w tonacji klasycyzującego baroku. Wewnątrz ufundowano nowe organy i kryptę jako grobowiec rodziny Henckel-Erdmann. Dzisiaj z tego wyposażenia pozostały tylko dwie figury świętych apostołów Piotra i Pawła, znajdujące się pod chórem organowym, jak również fasadą kościoła z charakterystycznym portalem nie zmieniła wyglądu.

W 1970 roku kościół na pl. Klasztornym został wpisany do rejestru zabytków.

Inwestycja związana z renowacją jednego z najstarszych bytomskich kościołów realizowana jest dzięki pozyskanemu przez miasto dofinansowaniu z Rządowego Programu Odbudowy Zabytków na kwotę 3 mln 390 800 zł, zaś dofinansowanie Gminy Bytom wynosi 69 200 zł.