Kolonia Zgorzelec. Dawne robotnicze osiedle pracowników Hubertushütte

Zabytkowe osiedle Kolonia Zgorzelec z odnowionymi ceglanymi licami ścian, czerwoną stolarką i żeliwnymi ankrami - to miejsce, które zachwyci nie tylko fanów postidustrialnej zabudowy. Trwająca rewitalizacja 24 budynków to szansa, aby to miejsce znowu zaczęło tętnić życiem.

Powstała z myślą o pracownikach huty „Hubertus”

Kolonia Zgorzelec w Bytomiu - Łagiewnikach to jedno z najlepiej zachowanych osiedli robotniczych na terenie Górnośląsko - Zagłębiowskiej Metropolii. Robotnicze osiedle powstało na terenie leżącym w rejonie rzeki Bytomki, tuż przy granicy Łagiewnik z Szombierkami z inicjatywy Katowickiej Spółki Akcyjnej dla Górnictwa i Hutnictwa Żelaza /Kattowitzer Aktien-Geschellschaft fūr Bergbau und Eisenhūttenbetrieb/ w latach 1897-1901. Zamieszkali w nim pracownicy pobliskiej huty „Hubertus”, zwanej później „Zygmunt”, która należała do rodu Tiele-Wincklerów.

Kolonia robotnicza składająca się z 37 ceglanych budynków tzw. familoków, zbudowana została w stylu historyzmu. Na parterze i piętrze każdego z domów znajdowały się po dwa mieszkania, w których oprócz kuchni były jeszcze dwa pomieszczenia, a lokale wyposażone były w piece węglowe, energię elektryczną oraz bieżącą zimną wodę doprowadzoną do kuchni. W budynkach brakowało jednak kanalizacji, wobec czego toalety znajdowały się na zewnątrz w budynkach gospodarczych. Na zewnątrz znajdowały się także niewielkie komórki na węgiel, pomieszczenia dla drobnych zwierząt hodowlanych oraz w sąsiedztwie ogródki.

W 1909 roku Kolonia Zgorzelec została kupiona przez koncern należący do innego znanego śląskiego rodu - Schaffgotschów. W 1922 roku po podziale Górnego Śląska między odrodzoną Polskę a Niemcy, osiedle robotnicze znalazło się w granicach II Rzeczpospolitej, zaś cały majątek przejęła spółka akcyjna „Godulla”, która do 1945 roku wydzierżawiała lokale w budynkach znajdującym się w okolicy zakładom przemysłowym.

Kolonia Zgorzelec. Dawne robotnicze osiedle pracowników Hubertushütte (8)

8

Kolonia Zgorzelec. Dawne robotnicze osiedle pracowników Hubertushütte

Zbudowana jeszcze przed wprowadzeniem tzw. Pruskiej Ustawy Osiedleńczej

Kolonia Zgorzelec to bardzo ciekawy przykład budownictwa, bowiem powstał on jeszcze przed wprowadzeniem tzw. Pruskiej Ustawy Osiedleńczej z 1904 roku. Ustawa ta regulowała przepisy odnoszące się do standardów technicznych domów, mieszkań i innej architektury. Na uwagę zwraca szczególnie fakt, że ustawa ta uwzględniała wyższe standardy niż te, jakie zostały zastosowane w budynkach Kolonii Zgorzelec, a mimo to po wejściu w życie Pruskiej Ustawy Osiedleńczej zabudowa osiedla nie została przebudowana i dlatego stanowi dzisiaj unikatową formę budownictwa mieszkalnego z przełomu XIX i XX wieku na Górnym Śląsku. O szczególnej wartości historycznej Kolonii Zgorzelec świadczy również fakt, że osiedle robotnicze zostało zaprojektowane przez zewnętrznego architekta wynajętego przez Katowicką Spółkę Akcyjną dla Górnictwa i Hutnictwa Żelaza. Wówczas bowiem projekty architektoniczne budynków powstawały w siedzibie zakładu lub korzystano z gotowych projektów budowlanych.

Kolejną ciekawostką jest położenie Kolonii Zgorzelec. Osiedle robotnicze nie powstało w sąsiedztwie dużego zakładu przemysłowego, jak to ma miejsce w przypadku innych kolonii robotniczych na Górnym Śląsku, ale znajdowało się na uboczu, co również miało znaczenie dla późniejszego zachowania formy architektonicznej zespołu budynków Kolonii Zgorzelec.
W 1994 roku zespół osiedla robotniczego składający się z 34 budynków został wpisany do Rejestru Zabytków, stanowiąc nie tylko bardzo cenny przykład zachowanego zespołu urbanistyczno-architektonicznego, ale również jest przykładem ponad 100-letniej zabudowy, która powstała z myślą o pracownikach huty „Hubertus”.

Dzisiaj zabytkowe osiedle Kolonia Zgorzelec dzięki jednej z największych inwestycji rewitalizacyjnych w Bytomiu wartej ponad 39 mln zł zachwyca nie tylko fanów postindustrialnej zabudowy.