Dokumenty dotyczące działalności Towarzystwa św. Alojzego w Bytomiu

Dokumenty poświęcone działalności Towarzystwa św. Alojzego w Bytomiu z lat 1899 – 1918 zostały odkryte przez bytomianina Krzysztofa Huńkę podczas porządków w domu swojego ojca, który mieszka w Lisowie koło Herbów. Wśród dokumentów są sprawozdania z posiedzeń Towarzystwa, fotografie oraz zaproszenie na nadzwyczajne uroczystości z okazji 40-lecia Towarzystwa.

Co znajduje się w księgach?

W księgach znajdują się pisane po polsku protokoły zawierające sprawozdania z posiedzeń Towarzystwa św. Alojzego w Bytomiu, w czasie których omawiany były nie tylko sprawy bieżące, ale również organizacje zabaw, wycieczek, pielgrzymek, zakupu książek do bibliotek, prelekcje, odczyty, a także przyjęcia nowych członków. Wśród zachowanych dokumentów są także dane członków Towarzystwa, w tym nazwiska członków zarządu i prezesów oraz podejmowanych działań w ramach organizacji. Księgi zawierają też informacje o przebiegu spotkań w Towarzystwie św. Alojzego – kto otwierał spotkania, kto przemawiał i czy w spotkaniach brali udział goście.

W zachowanych księgach znajduje się także kilka dokumentów i kilkanaście fotografii, w tym zdjęcia członków Banderii Konnej Gromady Rozbarskiej, Towarzystwa św. Alojzego oraz ks. Norberta Bończyka.

Działało w Bytomiu ponad 50 lat

Towarzystwo św. Alojzego, którego członków zwano powszechnie Alojzjanami, nierozerwalnie związane było z postacią kapłana i polskiego patrioty – ks. Norberta Bończyka. To właśnie z jego inicjatywy powstało Towarzystwo 25 marca 1871 roku, a więc kilka lat po tym, gdy ks. Bończyk przybył do kościoła mariackiego w Bytomiu. Początkowo zbierano się na Rozbarku, w szkole, by w czerwcu 1873 roku, z uwagi na wzrost liczby członków, przenieść siedzibę Towarzystwa do Bytomia.

Towarzystwo św. Alojzego w Bytomiu było wzorem dla podobnych na terenie całego Górnego Śląska. W latach 1875-1897 naliczono niemal 50 towarzystw, skupiających w swoich szeregach kilka tysięcy młodych Polaków. Alojzjanie prowadzili działalność między innymi w Katowicach, Rybniku, Chorzowie, Siemianowicach, Lipinach, Zabrzu, Tarnowskich Górach czy Szombierkach.

Towarzystwo prowadziło działalność kulturalno-oświatową, a jego celem było szerzenie oświaty polskiej na gruncie katolickim. Działało w naszym mieście do czerwca 1922 roku, co wynika z zapisów znajdujących się na wewnętrznych okładkach ksiąg, które zostały odnalezione w Herbach.

Jak dokumenty znalazły się w Herbach?

Większość członków Towarzystwa po podziale Górnego Śląska w 1922 roku przeszła na polską stronę Górnego Śląska. Sztandar bytomskich Alojzjanów został w 1923 roku, podczas procesji religijnej, przemycony przez granicę do Piekar Śląskich. W Piekarach Śląskich, w Szarleju znalazły się protokoły Towarzystwa św. Alojzego, które przechowywał bibliotekarz Alojzjanów pan Gajek aż do 1945 roku.

Odnalezione przez bytomianina Krzysztofa Huńkę dokumenty zostały zaprezentowane podczas spotkania 25 stycznia 2024 roku z udziałem znalazcy, prof. Piotra Obrączki i radnego oraz autora bloga Macieja Bartkowa.