Obowiązki NGO wynikające z ustawy

Obowiązki wynikające z ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu dla fundacji i stowarzyszeń posiadających osobowość prawną

Szanowni Państwo,

przypominamy, że przepisy znowelizowanej ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz. U. 2023 r. poz. 1124 z późn. zm.) dotyczą również organizacji pozarządowych.

Większość stowarzyszeń i fundacji musi realizować obowiązki związane z Centralnym Rejestrem Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR). Znacznie mniejsza grupa będzie realizować obowiązki wynikające z tego, że spełniają definicję "instytucji obowiązanej".

Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych to – w dużym skrócie – rejestr zawierający informacje o osobach fizycznych kontrolujących poprzez posiadane udziały lub prawo głosu wymienione w ustawie podmioty (beneficjent rzeczywisty).

Zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i o finansowaniu terroryzmu, obowiązek zgłaszania beneficjentów rzeczywistych w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych mają również wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego organizacje pozarządowe działające w formie stowarzyszeń i fundacji (dlatego obowiązek nie dotyczy stowarzyszeń zwykłych, Uczniowskich Klubów Sportowych, Klubów Sportowych, których statuty nie przewidują prowadzenia działalności gospodarczej)

Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR) jest prowadzony przy użyciu systemu teleinformatycznego.

Zgłoszenia dokonują osoby uprawnione do reprezentowania organizacji, zgodnie z zapisanymi w statucie zasadami reprezentacji. Jeśli reprezentacja ta jest więcej niż jednoosobowa, zgłoszenie muszą podpisać te osoby i w takim składzie, jak to jest przewidziane w statucie. To one będą też odpowiadać za poprawność i terminowość dokonanego zgłoszenia. W zgłoszeniu te osoby figurują jako Zgłaszający. Zgłoszenia dokonujemy wyłącznie przez stronę crbr.podatki.gov.pl (https://crbr.podatki.gov.pl) podpisując je profilem zaufanym ePUAP lub kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Jeśli statut organizacji wymaga podpisu więcej niż jednej osoby, formularz wypełnia i podpisuje jedna z uprawnionych osób, a następnie tak podpisany jest przekazany do podpisania kolejnej osobie.

Dodatkowe informacje oraz instrukcja jak NGO zgłasza beneficjentów rzeczywistych do CRBR można znaleźć m.in. na portalu organizacji pozarządowych https://www.ngo.pl/, https://publicystyka.ngo.pl/jak-ngo-zglasza-sie-do-rejestru-beneficjentow-rzeczywistych-instrukcja.

Ustawa nakłada na tzw. „instytucje obowiązane" stosowanie środków bezpieczeństwa finansowego oraz inne obowiązki związane z podejmowaniem określonych działań w celu przeciwdziałania wprowadzania do obrotu wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz przeciwdziałania finansowaniu terroryzmu.

W myśl ustawy do instytucji obowiązanych zalicza się m.in.:

fundacje ustanowione na podstawie ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach w zakresie, w jakim przyjmują lub dokonują płatności w gotówce o wartości równej lub przekraczającej równowartości 10 000 euro, bez względu na to, czy płatność jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja, czy kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane - art. 2 ust. 1 pkt 21 ustawy,
stowarzyszenia posiadające osobowość prawną, utworzone na podstawie ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach w zakresie, w jakim przyjmują lub dokonują płatności w gotówce o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 000 euro, bez względu na to czy płatność jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja, czy kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane - art. 2 ust. 1 pkt 22 ustawy.
podmioty prowadzące działalność w zakresie gier losowych, zakładów wzajemnych, gier w karty i gier na automatach w rozumieniu ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych;

Obowiązki instytucji obowiązanej

Organizacje, które spełniają choć jeden z wymienionych wyżej warunków i są tym samym instytucjami obowiązanymi, muszą spełnić szereg określonych w ustawie obowiązków m.in.:

Instytucje obowiązane wyznaczają kadrę kierowniczą wyższego szczebla odpowiedzialną za wykonywanie obowiązków określonych w ustawie (art. 6 ustawy). Kadra kierownicza wyższego szczebla - rozumie się przez to członka zarządu, dyrektora lub pracownika instytucji obowiązanej posiadającego wiedzę z zakresu ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu związanego z działalnością instytucji obowiązanej oraz podejmującego decyzje mające wpływ na to ryzyko (art. 2 ust. 2 pkt 9 ustawy)
W przypadku instytucji obowiązanej, w której działa zarząd lub inny organ zarządzający, wyznacza się spośród członków tego organu osobę odpowiedzialną za wdrażanie obowiązków określonych w ustawie (art. 7 ustawy).
Instytucje obowiązane wyznaczają pracownika zajmującego kierownicze stanowisko odpowiedzialnego za zapewnienie zgodności działalności instytucji obowiązanej oraz jej pracowników i innych osób wykonujących czynności na rzecz tej instytucji obowiązanej z przepisami o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Wyznaczony pracownik jest również odpowiedzialny za przekazywanie w imieniu instytucji obowiązanej zawiadomień, o których mowa w art. 74 ust. 1, art. 86 ust. 1, art. 89 ust. 1 i art. 90 (art. 8 ustawy).
Zgodnie z ustawą instytucje obowiązane powinny identyfikować i oceniać ryzyko związane z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu odnoszące się do ich działalności, z uwzględnieniem czynników ryzyka dotyczących klientów, państw lub obszarów geograficznych, produktów, usług, transakcji lub kanałów ich dostaw. Działania te winny być proporcjonalne do charakteru i wielkości instytucji obowiązanej - art. 27 ust. 1 ustawy. Ocena ryzyka sporządzana jest przez instytucję obowiązaną w formie papierowej lub elektronicznej i nie rzadziej niż co 2 lata musi być aktualizowana - art. 27 ust. 3 ustawy.
Stosują i dokumentują zastosowanie środków bezpieczeństwa adekwatnych do przeprowadzonej analizy ryzyka. W oparciu o dokonaną przez siebie ocenę ryzyka, instytucje obowiązane stosują środki bezpieczeństwa finansowego w zakresie i z intensywnością uwzględniającymi rozpoznane ryzyko prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu związane ze stosunkami gospodarczymi lub z transakcją okazjonalną. Na żądanie odpowiednich organów instytucja obowiązana musi wykazać, że przy uwzględnieniu poziomu rozpoznanego ryzyka zastosowała odpowiednie środki bezpieczeństwa finansowego (art. 33,34 ustawy)
Wskazane wyżej podmioty stosują środki bezpieczeństwa finansowego (o których mowa w art. 34 ust. 1 ustawy) w przypadku:

nawiązywania stosunków gospodarczych;
przeprowadzania transakcji okazjonalnej:
1. o równowartości 15 000 euro lub większej, bez względu na to, czy transakcja jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja, czy kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane,
2. lub która stanowi transfer środków pieniężnych na kwotę przekraczającą równowartość 1000 euro;
przeprowadzania gotówkowej transakcji okazjonalnej o równowartości 10 000 euro lub większej, bez względu na to, czy transakcja jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja, czy kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane - w przypadku instytucji obowiązanych, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 21-23;
obstawiania stawek oraz odbioru wygranych o równowartości 2000 euro lub większej, bez względu na to, czy transakcja jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja, czy kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane - w przypadku instytucji obowiązanych, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 20;
podejrzenia prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu;
wątpliwości co do prawdziwości lub kompletności dotychczas uzyskanych danych identyfikacyjnych klienta - art. 35 ust. 1 ustawy.

W razie braku możliwości zastosowania któregoś ze środków bezpieczeństwa finansowego, instytucja obowiązana:

nie nawiązuje stosunków gospodarczych;
nie przeprowadza transakcji okazjonalnej;
nie przeprowadza transakcji za pośrednictwem rachunku bankowego;
rozwiązuje stosunki gospodarcze - art. 41 ust. 1 ustawy.

Fundacja oraz Stowarzyszenie, jako instytucja obowiązana ma również

obowiązek m.in. :

stosować wzmożone środki bezpieczeństwa finansowego w przypadkach wyższego ryzyka prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu - 43 ustawy;
prowadzić bieżącą analizę przeprowadzanych transakcji.
W przypadku ujawnienia transakcji skomplikowanych, opiewających na wysokie kwoty, które nie są uzasadnione okolicznościami przeprowadzenia transakcji, przeprowadzonych w nietypowy sposób, wydających się nie mieć uzasadnienia prawnego lub gospodarczego:
- podjąć działania w celu wyjaśnienia okoliczności, w jakich przeprowadzono te transakcje,
- intensyfikować stosowanie środka bezpieczeństwa finansowego, w odniesieniu do stosunków gospodarczych, w ramach których te transakcje zostały przeprowadzone - art. 43 ust. 4 ustawy
wprowadzić wewnętrzną procedurę w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowania terroryzmu, zwaną „wewnętrzną procedurą instytucji obowiązanej" - art. 50 ust. 1 ustawy (co powinna określać taka procedura opisane zostało w art. 50 ust. 2 ustawy). Procedura ta przed jej wprowadzeniem do stosowania, podlega akceptacji przez kadrę kierowniczą wyższego szczebla;
zapewnić udział osób wykonujących obowiązki związane z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu w programach szkoleniowych dotyczących realizacji tych obowiązków - 52 ust. 1 ustawy. Program szkoleniowy powinien uwzględnić charakter, rodzaj i rozmiar działalności prowadzonej przez instytucję obowiązaną oraz zapewnić aktualną wiedzę w zakresie realizacji obowiązków instytucji obowiązanej;
opracować i wdrożyć wewnętrzną procedurę anonimowego zgłaszania przez pracowników lub inne osoby wykonujące czynności na rzecz instytucji obowiązanej rzeczywistych lub potencjalnych naruszeń przepisów z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu - art. 53 ust. 1 ustawy,
przekazać Generalnemu Inspektorowi informację o:
- przyjętej wpłacie lub dokonanej wypłacie środków pieniężnych o równowartości przekraczającej 15 000 euro,
- wykonanym transferze środków pieniężnych o równowartości przekraczającej 15 000 euro (z wyjątkami o których mowa w art. 72 ust. 1 pkt 2 lit. a-f ustawy) - art. 72 ust. 1 ustawy,
- przeprowadzonej transakcji kupna lub sprzedaży wartości dewizowych, której równowartość przekracza 15 000 euro, albo o pośredniczeniu w przeprowadzeniu takiej transakcji (art. 72 ust. 3 ustawy)
zawiadomić Generalnego Inspektora o okolicznościach, które mogą wskazywać na podejrzenie popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 2 dni roboczych od dnia potwierdzenia podejrzenia - art. 74 ustawy,
zawiadomić Generalnego Inspektora, za pomocą środków komunikacji elektronicznej, o przypadku powzięcia uzasadnionego podejrzenia, że określona transakcja lub określone wartości majątkowe mogą mieć związek z praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu - art. 86 ustawy,
niezwłocznie zawiadomić właściwego prokuratora o przypadku powzięcia uzasadnionego podejrzenia, że wartości majątkowe będące przedmiotem transakcji lub zgromadzone na rachunku pochodzą z przestępstwa innego niż przestępstwo prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu lub przestępstwa skarbowego albo mają związek z przestępstwem innym niż przestępstwo prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu lub z przestępstwem skarbowym - art. 89 ustawy.

Instytucje obowiązane, które nie dopełniają nałożonych przez ustawę obowiązków podlegają karom administracyjnym. Wykaz obowiązków, których niedopełnienie spowoduje nałożenie ww. kar został opisany w art. 147, art. 148 i art. 149 ustawy. za naruszenia obowiązków nałożonych przepisami ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, oprócz kar administracyjnych, grozi również odpowiedzialność karna.

Jednocześnie informujemy, że zgodnie z art. 25a ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach starosta właściwy ze względu na siedzibę stowarzyszenia jest również organem sprawującym kontrolę nad działalnością stowarzyszenia będącego instytucją obowiązaną w rozumieniu przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu w zakresie zgodności jego działania z przepisami tej ustawy. To samo dotyczy fundacji (art. 14a ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach, a także art. 130 ust. 2 pkt. 2 i 3 ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu).

Dodatkowe informacje o obowiązkach wynikających z ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu można znaleźć m.in. na portalu organizacji pozarządowych https://www.ngo.pl/

https://poradnik.ngo.pl/obowiazki-ngo-z-ustawy-o-przeciwdzialaniu-praniu-pieniedzy-crbr

USTAWA z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu

https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230001124